Safvet-beg Bašagić: Jedan od vodećih bosanskih intelektualaca kraja 19. i početka 20. vijeka

 

U listu ‘Novi behar’ ostalo je zapisano da do 9. aprila 1934. godine Sarajevo nije vidjelo veličanstvenije dženaze od one Safvet-begu Bašagiću. Povorka je krenula iz Hrgića ulice, a na dženazi je bilo 5.000 ljudi. Ukopan je u haremu Begove džamije u Sarajevu.

Rođen je 06. maja 1870. godine u Nevesinju. Osnovnu školu pohađao je u Mostaru i Konjicu, u Sarajevo se doselio 1882. godine gdje završio ruždiju i a nakon toga gimnaziju 1895. godine.

Od 1895. do 1899. studirao je na Bečkom univerzitetu orijentalne jezike, arapski i perzijski. Jedno vrijeme radio je kao profesor u sarajevskoj Velikoj gimnaziji (Prva gimnazija), te 1903. je osnovao društva Gajret, El-Kamer, Muslimanski klub. 1907. godine pokreče list Ogledao, a godinu dana kasnije odlazi u Beč gdje priprema doktorat iz orijentalnih jezika i historije islama.

Safvet je pisao pod pseudonimom Mirza Safvet. Bio je pjesnik, historičar, dramski pisac, prevodilac sa orijentalnih jezika.

Doktorat je odbranio 1910. godine na temu “Die Bosniaken und Hercegovcen auf dem Gebiete der islamischen Literatur” i stiče zvanje doktora. Iste godine izabran je za zastupnika u Bosanskom saboru i odmah poslije smrti Ali-hodzabega Firdusa, imenovan je za predsjednika Sabora. Na tom položaju ga je zatekao i slom Monarhije. Nakon rata, od 1919. godine radi kao kustos u Zemaljskom muzeju u Sarajevu sve do 1927. godine kada je umirovljen.

“Jedan narod može doživjeti politički, socijalni i ekonomski fijasko u svojoj postojbini. Sve je to privremeno, sve može biti od danas do sutra. Ali ipak imade nešto što nije prolazno, što ne može ni puki slučaj, ni najljući neprijatelj uništiti, a to su umotvorine koje mi zovemo literaturom. Taj trijumf ostaje za vijeke, jer je on amanet budućim naraštajima i vremenima”.

Poeziju je počeo pisati još kao učenik sarajevske gimnazije, a na studiju u Beču priredio je za štampu prvu zbirku pjesama (Trofanda iz hercegovačke dubrave), a tada piše i prve naučne radove i prikuplja građu za historiju Bosne. 1. maja 1900. godine pokreće zajedno sa Edhemom Mulabdićem i Osmanom Nuri Hadžićem list Behar.

Rukopisima obogatio bratislavsku biblioteku

Safvet beg Bašagić je 1924. godine svoju kolekciju rukopisa i starih knjiga iz domena islamske kulture ustupio biblioteci univerziteta u Bratislavi. Motiv za takav čin bio je, kako je sâm rekao, da te neprocjenjive kulturne vrijednosti nađu „sigurno pribježište“.

1997., kolekciju Bašagića, koja je, srećom, bila i ostala na bezbjednom mjestu – u bratislavskoj univerzitetskoj biblioteci – organizacija UNESCO je upisala u listu izuzetnih vrijednosti svjetskog kulturnog naslijeđa.

2010. godine ta kolekcija je, uz biografiju i fotografije Safveta bega Bašagića, predstavljena pariškoj i svjetskoj publici u galeriji te organizacije.

Najstariji rukopis, čija jedna strana je bila izložena u sjedištu UNESCO-a u Parizu, religiozne je tematike i nastao je 1195. godine. Uz religiozne, izloženi rukopisi sadrže filozofska, naučna i književna ostvarenja. Nerijetko bogato ilustrovani, predstavljaju i veliku kaligrafsku vrijednost.

Tu kolekciju od 598 originalnih rukopisa proučavali su ili konsultovali na stotine orijentalista cijelog svijeta nalazeći u njima rijetke podatke i sadržaje iz oblasti islamske civilizacije i nauke. Rukopisi su citirani u bezbroj knjiga o islamskoj filozofiji, matematici, astronomiji, historiji i poeziji.

Prilikom otvaranja izložbe ambasador Bosne i Hercegovine u Parizu, Almir Šahović, je rekao tada da je Bašagić bio jedan od vodećih bosanskih intelektualaca kraja 19. i početka 20. vijeka.

Umro je 9. aprila 1934. u Sarajevu, a sahranjen u haremu Begove džamije.

 

Izvori: historija.ba, dw.com, youtube.com

(mb)